قانون ملی شدن منابع طبیعی عشایر را مستاجر املاک اجدادی خود کرد - مجله سرگرمی

عشایر، این مردمان پرکوشش، نقش مهمی در چرخه مالی کشور دارند. آنها با سخت کوشی و کوشش خود برای تامین احتیاجهای جامعه در بخش فرآوده های دامی همواره می کوشند. کمتر کسی می داند که این تولیدات دامی که در سطح کشور احتیاجهای مردم را تامین می نماید، با چه رنج و مشقتی توسط عشایر به دست می آید. در این میان و با تحمل این همه رنج و مشقت، تحصیل، کسب علم، مطالعه و پژوهش همواره سختی های خاص خود را دارد.

خبرنگار ایبنا پس از طی حدود 400 کیلومتر مسافت در کویر خارتوران که از آن به آفریقای ایران یاد می گردد، سراغ یکی از عشایری رفت که علاوه بر دامداری و کشاورزی، اهل قلم نیز هست. رضا صالحی که مولف چندین عنوان کتاب با موضوع زندگی عشایری و ایلات است، چندی پیش تازه ترین کتاب خود با عنوان ایل ما خواهد درخشید را ازسوی انتشارات آوای چلچله در شاهرود روانه بازار نشر کرد.

این کتاب، در واقع اثری است پژوهشی درباره ایل ابوالحسنی که یکی از 6 ایل دارای شناسنامه ثبتی و از ایلات بنیانگذار اتحادیه ملی ایلات و طوایف کوچنده ایران محسوب می گردد. ایل ما خواهد درخشید اولین کتابی است که در منطقه خارتوران و ایل ابوالحسنی در بخش بیارجمند به رشته تحریر درآمده است.

صالحی عظیم ایل طایفه صالح، پانصد سال رهبری ایل با تاب آوری و توسعه پایدار، شب های مهتاب و خواهر و برادری که یکدیگر را ندیدند، عناوین برخی دیگر از کتاب های رضا صالحی است که در دست چاپ است. طرح های پژوهشی این محقق حوزه ایلات با عناوین دام سبک ایل ابوالحسنی و عبور از خشکسالی و قطره های آبادی، جوایز معتبر جهانی از جمله لوح تقدیر بنیاد فایرابند را کسب نموده است.

رضا صالحی که در حال حاضر ریاست شورای ایل ابوالحسنی را بر عهده دارد و نایب رئیس هیئت مدیره اتحادیه ملی ایلات و طوایف عشایر ایران است، با خبرنگار ایبنا درباره آثار تالیفی، کتاب های در دست چاپ و طرح های پژوهشی خود و همچنین مسائل مبتلابه ایلات و عشایر کشور، به گفت وگو نشست که مشروح آن از نظر شما می گذرد.

صالحی در ابتدای این مصاحبه گفت: با همکاری کارشناسان موسسه سنستا طرح های مختلفی را ارائه و اجرا کردم؛ از اوایل دهه 1350 تا اواخر دهه 1360 یعنی از دوران کودکی تا جوانی ام منطقه و قلمروهای ایل ابوالحسنی بهارسالی های معمولی داشت و آبدهی قنوات و چشمه سارها و چاه ها نسبتاً مناسب بود. در آن موقع انتقال اخبار سینه به سینه، آثار آسیاب های آبی، زمین های آبی و دیمی و وجود دام بالاتر از 150 راس در بسیاری از خانوارها همه بیانگر بهارسالی های قابل ملاحظه و پی درپی و آبادی ها در گذشته های منطقه بود. با از بین رفتن این آثار و گفته ها و شنیده ها از قحطی سال 1310 و مخروبه و متروکه شدن آبادی های حصارهای بالا و پایین کلاته رضاقلی، کلاته مری بالا و مهاجرت عده ای از اهالی این آبادی ها به استان مازندران به ویژه شهرستان های بهشهر، گرگان و علی آباد در دهه های 1330 تا 1340 نتیجه بروز خشکسالی و عواقب آن در منطقه بود.

وی ادامه داد: این امور باعث شد در مرحله اول قبل از عزیمت به خدمت سربازی طرحی با عنوان 100 سال آینده خار وتوران که منطقه خوار و توران و قلمروهای ایل ابوالحسنی را شامل می شد، نوشتنم و به مراجع ذیربط در استان ارائه دادم؛ برخی اقدامات هم انجام شد اما از سال 1360 به بعد با آغاز خشکسالی ها و با توجه به اینکه قلمروهای ایل ابوالحسنی در شرقی ترین نقطه مرزی استان سمنان در مجاورت با استان های خراسان رضوی و خراسان جنوبی نهاده شده است و از مناطق گرم و خشک کشور محسوب می گردد و میزان بارندگی آن کم است و با آب و هوا و اقلیم مناطق شمالی استان سمنان از شمال شهرستان میامی تا شمال شهرستان آرادان که از بارش مناسبی برخوردار است، متفاوت می باشد، ما عشایر مناطق کویری در طبیعت و خشکسالی جانمان به لبمان می رسید؛ ولی کارشناسان مدیریت بحران استان سمنان می گفتند ایستگاه های باران سنجی میانگین میزان باران استان را بهارسالی نشان می دهد و ما سال جاری در استان سمنان خشکسالی نداریم.

این محقق حوزه ایلات ادامه داد: درواقع ما که در قهر طبیعت و خشکسالی جانفشانی می کردیم، می سوختیم، می ساختیم و تاب آوری می کردیم، دقیقاً متوجه می شدیم که این کارشناسان کلاسیک با یک بازدید و دستگاه های پیشرفته شان نمی توانند حقیقت موضوع را تشخیص دهند اما اجداد و نیاکان ما که هزاران هزار سال با طبیعت و خشکسالی دست و پنجه نرم می کردند، در یک جمله کوتاه و ساده محلی چقدر زیبا بیان نموده اند آنها فاصله بین خشکسالی و بهار سال یا ترسالی را فاصله بین دو شاخ بز مثال ز ده اند و گفتند پایه بهار یک شاخ بز را می گیرد و شاخه دیگر بز را نه.

عضو صندوق شورای معیشت پایدار عشایر کوچروی ایران اضافه نمود: در رویش محلی ایل ابوالحسنی به رعد و برق و رگبارهای اواخر سال و بهاری پایه می گویند و بهارسالی برای مراتع بیشتر به باران های اسفند و اوایل فروردین بستگی دارد و معمولاً باران های ماه های آخر و اول هر سال به صورت پایه هست و این بارش ها هرجا ببارد، بهار سال و جایی را که نگیرد خشکسالی می گردد؛ گاهی اوقات 100 تا 1000 متر از یک منطقه را در بر می گیرد و بهارسالی می گردد و 100 یا 1000 متر آن طرف تر را پایه نگرفته و خشکسالی می گردد؛ این بود که فاصله خشکسالی تا بهار سالی را به فاصله دو شاخه بز مثال زده اند؛ نه فاصله ابوالحسنی تا میامی یا شاهرود و سمنان یعنی فاصله 300 تا 500 کیلومتر.

گوش شنوایی برای درخواست های عشایر ِقلمروهای ایل ابوالحسنی، پیدا نشد

وی اظهار کرد: در همان خشکسالی ها 100 متر آن طرف تر که جزو استان خراسان و یزد بود، رسما خشکسالی اعلام می شد اما با همه این اوضاع و با کمال تاسف برای گفته ها، نامه ها و درخواست هایِ عشایرِ قلمروهایِ ایل ابوالحسنی گوش شنوایی پیدا نمی شد. در سال 1363 شمسی قلمروها تحت تاثیر خشکسالی نهاده شد و موجب شد تیره محمدرضا از طایفه صالح و تیره میرزا موسی از طایفه خدابخش از ایل ابوالحسنی برای نجات از خشکسالی به استان خراسان رضوی منطقه جوین و فرقه سنگ کوچ نمایند. من در آن سال در شهرستان ماکو در آذربایجان غربی مشغول خدمت سربازی بودم. آن موقع، تلفن همراه نبود، حتی تلفن ثابت هم کم بود و خبرها از طریق نامه مبادله می شد. نامه هایی که برایم ارسال می شد خبرهای ناخوشایندی از شرایط ناسازگاری منطقه و گیاهان محل با دام ها و تلفات زیاد داشت تا حدی که در نامه ها آمده بود که از هر 300 راس دام 130 راس مانده و بقیه تلف شدند. وقوع خسارات و تلفات دامی برای عشایر طبیعی است در این مراحل و مسائل تاب آوری عشایر همواره زبانزد بوده و هست اما روزی که خبر به من رسید ...خسرو در سر چادر بدحال شده است، از شهر ماشین آوردیم و حرکتش دادیم برای نزدیکترین درمانگاه اما در بین راه درگذشت و به بیمارستان نرسید... این خبر من را درگیر کرد از این رو با خودم عهد کردم که هر طور شده و در حدی که در توان دارم، طرحی را پی ریزی و طراحی کنم که در یاری و نجات عشایر و جوامع بومی ایران موثر و مفید باشد.

پیامدهای سوء برخی طرح های عشایری بیشتر از سود آنها است

صالحی یادآور شد: طراحی و ارائه طرحی که برای پاسخگویی و جبران اثرات مخرب پدیده خشکسالی مفید باشد، کار آسان و راحتی نیست آن هم در سطح جهانی و تحقیقی که برگرفته از دانش بومی پیشینیان باشد تا هیچگونه تخریبی هم در بر نداشته باشد. در طرح ها، نوآوری های منطقه ای، کشوری و جهانی می بینیم که اثرات تخریبی و پیامدهای سوء آنها به مراتب بیشتر از سود و منفعت آنها است؛ به عنوان مثال اشاره می کنم به حفر چاه های عمیق کشاورزی و استخراج آب از طریق پمپاژ که اثرات نامطلوبی بر سر سفره های آب های زیرزمینی داشت و مخازن آبی دشت ها را نابود کرد اما از طرفی حفر قنات که از ابتکارات و افتخارات ایرانیان بود و در زمان هخامنشی آغاز شد و در زمان ساسانی به اوج خود رسید، با قدمت بیش از 3 هزار سال تخریبی نداشته و ندارد؛ دلیلش هم این است که قنات آب سرریز سفره های آبی را می گیرد و هیچ گاه اصل ذخیره مخازن و سفره های آبی را استفاده نمی نماید.

نویسنده کتاب ایل ما خواهد درخشید توضیح داد: با همه این تفاسیر گرچه برای به ثمر رساندن این طرح به زمان، تحقیقات و مطالعات زیادی احتیاج بود اما پسته در 800 سال قبل یکی از محصولات غالب منطقه خوارتوران بود که از نظر مالی مقرون به صرفه است و هم دارای عمر طولانی است و در بیشتر مناطق گرم و خشک کشور حتی در خاک های شور، عمل می آید و با کم آبی سازگار است و به این جهت این ویژگی ها درخت پسته را انتخاب کردم تا این محصول مکملی باشد و در زمان خشکسالی به عشایر برای نجات جانشان از درآمد حاصل از پسته استفاده نمایند و مجبور به فروش دام خود با نازلترین قیمت نشوند.

صالحی اضافه نمود: به دلیل کمبود علوفه در قلمروهای ایل ابوالحسنی تا دهه 60 به طور کلی از جو به عنوان علوفه دستی استفاده نمی کردند و به طور کلی رسم بود و تا جایی که به یاد داشتم و در تحقیقات نیز کاملاً به آن رسیدم، در گذشته عشایر ابوالحسنی در سال دوم زایش بزغاله ها و دام های قصر را در فصل بهار به صورت سرپایی می فروختند و هیچگونه اقدامی را برای فروش پروار نمی کردند؛ پدرم که تمام تاریخ، سرگذشت و روش های قدیمی ایرانی در سینه اش نقش بسته بود، می گفت در این منطقه و قلمروهای ما هرچه از چهارخاتمه را که می خواستند پروار نمایند، به آنها خصیل داده می شد. خصیل یا قصیل عبارت است از جو، گورس، ارزن یا جو ترش که به صورت سبز کاشته می گردد و در مراحل اولیه دانه بستن برداشت و به احشام داده می گردد.

این پژوهشگر حوزه ایلات و عشایر و نویسنده کتاب الله داد گفت: در چرخه عبور از خشکسالی درخت پسته و جو علفی در قلمروهای عشایری به عنوان شاخص و پایه است و انواع کشت دیگر محصولات در کنار پسته و جو علفی کاشته می گردد. این طرح در سال 1372 با کاشت وجود هزار اصله درخت در قالب 7 هکتار در ابوالحسنی آغاز شد در آن موقع در منطقه خوارتوران و بخش های بیارجمند و میامی در یک روستایی 7 هزار اصله درخت وجود نداشت.

وی ادامه داد: طرح عبور از خشکسالی برای آب های قنوات، چاه های عمیق، رودخانه ها و دیگر منابع آب عظیم در نظر گرفته شده است و طرح قطره های آبادی به همین دلیل و همانند طرح عبور از خشکسالی است که این طرح برای آب های کم و کوچک که از قطره آغاز می گردد در نظر گرفته شده با ابتکار، خلاقیت و مدیریت و در بخش جو علفی برای دام های دامداران فواید زیادی دارد که صرفه جویی و یاری بسیار در مصرف علوفه های دستی و کاهش قابل ملاحظه نازایی در دام ها به ویژه در خشکسالی دارد.

صالحی گفت: با ارائه طرح عبور از خشکسالی به دفتر اس جی پی دفتر یاری های خرد سازمان ملل در ایران از بهترین و مجهزترین طرح های این موسسه در ایران شناخته شد و مبلغ 500 میلیون ریال بلاعوض به صندوق شورای ایل ابوالحسنی پرداخت شد.

عضو هیئت مدیره ایلات و عشایر کوچنده ایران اضافه نمود: کارشناسان دام بر این عقیده هستند که هنگامی که دام ها هُنار شوند و هر روزه آب نخورند کاهش وزن خواهد داشت آنها به هنار اعتقادی ندارند اما در کنگره جهانی استرالیا که در سال 2014 شهر سیدنی برگزار گردید و چند دهه بود که خشکسالی جهان را فرا گرفته بود و جهانیان نگران جنگ آب در آینده بودند در بخش بحران آب کنگره مذکور به ارائه و دفاع از منافع این طرح پرداختم و ثابت نمودم که اگر آن را در فصل مناسب خود در دام های سبک بز و میش یا به عبارتی گوسفند که تعلیف آنها وابسته به مرتع است انجام گردد از مصرف علوفه دستی کاسته می گردد هنار برای چنین دام هایی هیچ گونه کاهش وزن و عوارضی نداشته و ندارد حتی دام هایی که هنار می شوند در زمان زایش بره ها و بزغاله هایی سالم تر و بهتر از دام هایی که هر روزه آب می خورند به جهان می آورند.

وی اضافه نمود: همچنین به جهانیان، کارشناسان و ستادهای بحران آب جهان یادآوری کردم آمار دام های سبک جهان را به دست آورند و میزان آب مصرفی هر یک راس دام را در روز را که حدود دو تا سه لیتر آب در هر هنار در سال که قریب به 200 روز است محاسبه کند، ببینید چه میزان آب می گردد و تاثیر آن روی سفره ها و مخازن آب زیرزمینی خواهید دید که چه میزان خواهد بود در آنجا با آنالیز های جهانی طرح هنار در بخش بحران آب جزء 8 نفر برتر جهانی شناخته شد و ایل ابوالحسنی و کشور ایران را در نقشه 8 طرح برتر جهان قرار داد.

واژه باج را به اشتباه جایگزین واژه آب بها کردند

این نویسنده شاهرودی اعلام کرد: عشایر خودشان قانون داشتند، سامانه عرفی داشتند، در محل هایی که همه در مالکیت آن سهیم بودند، به صورت مشاعی یا به صورت چرخشی و نسبت به سهم و مالکیتشان استفاده می کردند. به عنوان مثال هر کس چهار سهم داشت، چهار سال و کسی که دو سهم داشت، دو سال استفاده می کرد و اگر کسی آبگاهی، چاهی و محلی از دام خودش اضافه داشت، با رضایت و تعامل یکدیگر به کسی که دام بیشتر و مرتع کمتری داشت، اجاره می داد و آب بها یا به عبارتی اجاره می گرفت. این موارد و قوانین به ویژه در خشکسالی ها و برای مرتع دار و دامدار بسیار مفید و به صرفه بود اما به بهانه هایی به اشتباه واژه باج را جایگزین واژه آب بها کردند و با تبصره یا قانون 1341/10/27 و ملی شدن منابع طبیعی با اینکه نامش ملی شدن بود، اما ملی نشد و دولتی شد و دولتی شدن بود که بعد از آن قانون کلیه سامانه ها قرار و مدارها و قوانین عشایر را مکوششی کرد.

با اجرای قانون ملی شدن منابع طبیعی در سال 1341، عشایر مستاجر املاک اجدادی خود شدند

صالحی توضیح داد: این قانون از طرفی کل سیستم و نظام بهره برداری و همکاری و همراهی عشایر را از هم پاشید و از طرفی چون املاکی که یا زر خرید بودند یا از میراث آبا و اجدادی و پدر مادری عشایر بود، گرفته شد و به دیگران داده شد و درواقع غصب شد و با مشکل شرعی روبرو شد. این باعث شد که خیر و برکت ها از بین برود. از طرفی در این هنگام عشایر با همه مشقت ها و خون و جان دادن چندین هزار ساله شان، مستاجر شدند و در املاک زرخرید و میراث پدری و مادری شان، به عنوان مستاجر حیران و سرگردان شدند.

تیشه بر ریشه عشایر زدند

برنده جایزه کنگره جهانی استرالیا اضافه نمود: قانون و روش اشتباه به طور کلی روحیه و اعتماد را بین جوانان، میانسالان و کهنسالان عشایر از بین برد به طوری که این سرخوردگی را تنها خود عشایر لمس می نمایند و می دانند که این عظیمترین تیشه به ریشه بود و هر تیشه ای که به ریشه عشایر زده گردد، به ریشه زیرساخت های کشور زده می گردد؛ با کمال تاسف این قانونی بود که از دانشگاه یوتا از آن طرف جهان به ایران آمد. زمانی که در مرحله اول به ایران آمد کارشناسان یوتا و تصویب نمایندگان این قانون به اشتباه خود اعتراف کردند و در کشورهای تصویب نماینده این قانون دیگر اجرا نمی شد اما در ایران با طی پیچ و خم هایی که داشت قریب به نیم قرن طول کشید تا تصویب گردد و این زمان حدود 60 سال بود که در آن کشورها اجرا نمی شد، اما این قانون هنوز بر تمامی عشایر کشور جاری است.

وی با ابراز گلایه از سیستم اداری موجود در کشور یادآور شد: چنانچه عشایر بخواهد 50 میلیون تومان تسهیلات بگیرد باید 50 میلیون خوان رستم را پشت سر بگذارد تا شاید بتواند 25 میلیون تومان به عنوان وام بگیرد؛ در صورتی که همه ما شاهد اختلاس دانه درشت ها، دانه ریزها و پرونده های جاری در دادگاه ها و تیتر اخبار و تلویزیون هستیم.

ضرورت تغییر نگرش جامعه به عشایر

صالحی اضافه نمود: در خصوص ضمانت های بانکی، یک نفر با جواز کسب یک مغازه پنچرگیری یا به عبارتی آپاراتی که 5 میلیون تومان هم ارزش ندارد، هر چه خواسته باشد، می تواند تسهیلات می گیرد؛ اما داشته های عشایر که ارزش آن شاید میلیاردها تومان هم باشد، به یک ریال هم قبولش نمی نمایند؛ علتش هم این است که همه نهادها ما را به چشم مستاجر می بینند و تا هنگامی که این نگاه و این قانون ها برای عشایر باشد، پُرواضح است که ماندن عشایر و جوان عشایر در محل، جان به عبث کندن است؛ زمانی عشایر و جوانان عشایر در مناطق عشایری می مانند که در آبگاه، مرتع و همه امور خویش احساس مالکیت کند و داشته هایش را از خودش بداند و خاطرش جمع باشد.

نویسنده کتاب ایل ما خواهد درخشید در خاتمه این مصاحبه گفت: بسیاری از آبگاه های دائمی، کلاته ها و آبادی های آبا و اجدادی ما در گیرودار ملی شدن منابع طبیعی و مشاع های غیرمعمولی و نادرستی که از طریق دولت و منابع طبیعی انجام شد، یا به ناچار به طور کلی از دستمان در رفته یا در مشاع های نادرست و تخریب نماینده نهاده شد و از استفاده خارج شد. کسانی را هم که دولت و منابع طبیعی بر املاک میراثی ما گمارد و نشاند، هیچکدام نتوانستند تاب آوری نمایند.

iranpixfa.ir: ایران عکس | مجله ایران گردی، صنعت گردشگری و مسافرتی ایران

genarena.ir: مجله آرنا، وبلاگ تفریحی، سرگرمی و خبری

fixfun.ir: مجله سرگرمی | مجله تفریحی، سرگرمی و مسافرتی